جریان های مذهبی در دهه 1320 و 1330: 

در حوالی سال 1300 متدینین تلاش هایی را برای احیای اسلامگرایی با رویکرد جدید که اساس آن ،انطباق دین با فضای جدید فکری دنیا بود آغاز کردند.بر این اساس ،میان روحانیونی که رغبت به مشارکت دین در سیاست نداشتند با آنانکه تلاش داشتند دین را به صورت فعال در عرصه نگاه دارند شکاف افتاد.

اما بحرانهای سیاسی و کافی نبودن تئوری ها ، باعث شد این تلاشها به سر انجام نرسد. با آمدن رضاخان ، این تلاشها تا حد زیادی به اجبار کاهش یافت و منزوی شد. همچنین مشروطه خواهان متجدد نیز همگی با این جریان،هماهنگ بودند و در واقع همگی بر ضد مذهب وروحانیت حرکت می کردندو مذهب را عامل عقب ماندگی می دانستند .تنها چیزی که باقی مانده بود نوعی بینش مذهبی مترقی بود که اولا می کوشید تا با تحولات جدید کنار آید و ثانیا خود نیز موضع منتقدانه ای نسبت به مذهب در پیش گرفته بود.در این میان عامه مردم عقیده سنتی خویش را حفظ کرده و برخی متجددین نیز ظواهر مذهبی را رعایت میکردند.همین احساس ووجود مرجعیت وروحانیت منتقل کننده فضای مذهبی دوره قبل به جدید بود.در چنین وضعیتی کومونیست ها فعالیت خویش را آغاز کردند .طرح آرمان های کارگری و نجات زحمتکش و ....شروع به نفوذ کرد و از شمال ایران خصوصا بندر انزلی وارد شد وبه تهران رسید.طی یک دهه گرایش به مارکسیسم بین جوانان گسترش فراوان یافت.بارفتن رضاخان ، مذهبی ها بیش ازدیگران خوشنود شدند.

آنها می بایست به دو کار مهم می پرداختند:

1. جدال با آثار برجای مانده از مبارزه با مذهب در دوره رضاخان.

2. مقابله با بی دینی که در چهار جهت ،جدی تر بود:

الف. مبارزه با کسروی:

اوصریحا با عقائد شیعه برخورد می کرد و ازآنجا که چهره مصلحانه ای به خود گرفته بود جذابیت یافته بود.صراحت او باعث بر انگیختن مذهبی ها به دفاع شد.

ب. مبارزه برای حجاب:

بی حجابی زنان ،نخستین بار توسط مسافران اروپایی یا ایرانیان سفرکرده به اروپا به گوش و سپس به چشم ایرانیان رسید.رضاخان در 17/دی ماه/ 1314کشف حجاب را اجباری کرد.

ج. مبارزه با مارکسیسم و الحاد:

در این دوره دامنه مبارزه فکری با مارکسیسم گسترش یافت.حاکمیت هم براساس وابستگی اش به اردوگاه غرب ،مخالف با مارکسیسم بود.

د. مبارزه با بهائیان :

سیر مبارزه با بهائیان را باید از زمان پیدایش این فرقه در ایران دانست.اما آنچه مودر بحث مااست اوج گرفتن این مبارزه از سال 1323 به بعد است که صورت سیاسی هم به خود می گیرد.

بحث فلسطین که از سال 1327 مطرح شد را باید به عنوان عامل مستقلی در جهت احیای اسلام در ایران در نظر داشت.

در این وضعیت ، دوگروه ، فعالیت خود را آغاز کردند:

یکی روحانیون و حوزه علمیه و دوم متدینین روحانی و غیر روحانی که در قالب تشکل عمل می کردند.گروه دوم بیشتر در جهت ایجاد شیوه های نو در تبلیغ دین کارمیکردند و گروه اول سنتی بودند.در این میان رژیم ، برای دفع خطر کمونیست ها به مذهب توجه داشت.