چرا و چگونه نیروهای مذهبی در موقعیت رهبری نهضت در انقلاب 57 قرار گرفتند؟

با توجه به اینکه از مشروطه به بعد شدیدا با مذهبی ها مخالفت میشد.

پاسخ این سوال را باید در فعالیت فرهنگی سیاسی مذهبی ها از سال 1320{اخراج رضاخان} تا سال 1357 یافت.این در واقع عکس العمل دوره رضا خان بود و مذهبی ها از نو همه چیز را بنا کردند.

این تلاشها در دوبخش قابل بررسی است:

1 .تشکل های منظم اعم از احزاب ، سازمان ها و هیئات مذهبی

2 . جریان های فکری که موج فکری ایجاد می کردند و افراد اجتماع را به سویی هدایت می کردند.

ازنام کتاب معلوم است که قصد بررسی هر دو بخش را داریم .

البته جواب به این سوال ، بخشی ازانگیزه تالیف این اثر است.

انگیزه دیگر،این است که بدانیم سازمانهایی که پس از رضاخان در همه جا فعالیت میکردند درباره دین و سیاست چگونه می اندیشیدند .در این بخش ، چند نکته مهم مورد نظر است :

1 .شناخت افکار دینی بانیان این تشکلها .

2 .ارتباط آنها با روحانیت به عنوان نگهبانان دین.همچنین نگرش اصلاح گرایانه آنها به دین.

3 .اعتقاد آنان درباره محدوده مداخله دین در سیاست.

4 .شناخت اهداف این تشکلها و اینکه آیا هدفشان احیای دین بوده یا اصلاح وضعیت سیاسی اجتماعی مردم.رویکرد اصلی در این کتاب ،تاریخ نگاری فرهنگی است.چون نویسنده ،هسته اصلی تاریخ را فرهنگ می داند .بنابراین ،ترتیب تاریخ به لخاظ روز یا سال در این کتاب نیست.در تاریخ نگاری فرهنگی ، دوره ها را باید براساس اندیشه ها دانست که سیاست ساز بوده اند.

نقدهایی که در باره این کتاب منتشر شده اند دو دسته اند :

1 .نقد بر ساختار که تقریبا  غالب اشکالات ،وارد بود،جز آنکه رعایت سبک تاریخ نگاری فرهنگی که هنوز هم سبک تعرف شده ای ندارد نمی توانسته با ذهنیت تاریخ نگاری معمول سازگاری یابد،و این،سبب برخی از اشکالات ساختاری شده .همچنین بنده در جاهایی که کمتر نوشته و گفته شده بود،بیشتر نوشتم و آنجا که مشهور بود و زیاد درباره اش گفته شده بود ،رها کردم،که این هم، باعث شده برخی مطالب طولانی و برخی کوتاه شود و مقداری تناسب را به هم بزند.

2 .نقدهای محتوایی که غالبا جنبه ایدئولوژی یا سیاسی داشته نه تاریخ نگارانه.به باور نویسنده اگر کسی از گروهی خوشش نمی آید دلیل نمی شود درکارتاریخ نگارانه ،سهم آن گروه را مورد غفلت قرار دهد.

        در این بخش انتقادهایی هم بود که جنبه تاریخی داشت و اشکالات موجود در کتاب را نسبت به اشخاص و حوادث تذکر داده بود که بابت آنها سپاسگزارم و در چاپ اخیر که چاپ نهم است تلاش شده هر کدام از آنها که وارد بود در متن ،اِعمال شود.