بعد از تبعید رضاشاه و از هم گسستن ارتش ،اوضاع ایران نابسامان بود .مردم که پس از 16سال خفقان نجات یافته بودند احساس آزادی می کردند.شاه می کوشید تا بر اوضاع مسلط شود .با ترور رزم آرا توسط فدائیان اسلام راه ملی شدن صنعت نفت هموار شد.از اواخر 1329تا 28 مرداد 1332 ایران ،آزادی نسبی را تجربه کرد.اما با اوج گرفتن اختلافات میان گروه های سهیم در برپایی دولت ملی ، راه برای کودتا ی 28مرداد هموارشد.

 طی این سالها چند دسته از جریانهای فکری وابسته به نحله های مختلف در صحنه سیاست و فرهنگ پدید آمد:

1. نیروهای مذهبی :

علما و متدینین غیر روحانی تلاش خود را برای از میان بردن فضای ضد دینی حاکم بر جامعه و دخالت دین در سیاست آغاز کردند.

2. گروه های چپ مارکسیستی :

مارکسیستها از بعد از جنگ جهانی اول به ایران نفوذ کردند و در دوران رضا خان در خفقان و زندان بودن و بعد از او حزب توده را تشکیل دادند که بعد از انشعابش ،افرادش سازمان های کمونیستی مثل فدائیان خلق را تشکیل دادند.

3. گروه های ملی :

این جریان ، بقای جریان مشروطه خواهی در ایران بود که مصدق یکی از اعضای آن بود که او و برخی دوستانش درزمان رضاخان در زندان یا خانه نشین بودند.

این سه جریان در آن37 سال انشعابات زیادی پیدا کردند.

توجه به دونکته پیش از آغاز بحث :

اول:

هر تشکل وسازمان اجتماعی برای رفع مشکل یا مشکلاتی اجتماعی پدید می آید و اگر به آن پرسش ومشکل پی ببریم بهتر می توانیم اَعمال خارجی آن گروه را توجیه کنیم.

دوم:

توجه به شرایط خاص فکری آن دوره . در واقع پیامدهای مشروطه است که نقشه کلی حرکت برای تحقق مشروطه را ترسیم میکند.از تقلید صرف شروع شد و پس از متوقف شدن تجدد به وسیله شاه ،به تجدد ستیزی تبریل شد که روشنفکر دینی و غیر دینی و روحانی سنتی و مترقی در آن مسیر حرکت می کردند واز شعبه های مختلف این حرکت بودند.