در ایام تعطیلات نوروز شبی دوستان در منزل یکی از بزرگان جمع بودند و از حقیر که معمم بودم خواستند نماز را همانجا به جماعت اقامه کنیم. وقتی برای نماز آماده می شدیم، یکی از دوستان اصلاح طلب به شوخی گفت: «ببینید ما اصلاح طلبان چقدر با اخلاقیم، حاضریم پشت سر یک اصولگرا نماز بخوانیم». حقیر آنجا عرض کردم که اصولگرا نیستم و ... بگذریم. اما درباره این جمله تحلیلی دارم:

این جمله و این نوع نگاه، خود یعنی سکولاریزم. توضیح اینکه:

سالها قبل یکی از اساتید می گفت برخی امور که در جامعه متدینین مهم قلمداد می شوند، در دین از آن اهمیت برخوردار نیستند و برعکس. مثال ایشان این بود که غیبت و تهمت و دروغ و ... اموری اند که در منابع دینی از اهمیتی بیش از حجاب برخورداراند؛ اما در میان متدینین، حجاب از اینها مهمتر قلمداد شده است.

عرض حقیر همان کلام استاد است اما با تغییر اساسی در مثال ها. از جمله اموری که در فهم عمیق دین، لازم است این است که باید گوهر اجتماعی دین را شناسایی کرد که به نظر می رسد عدالت باشد؛ و آن وقت سایر مسائل اجتماعی به ترتیب اولویت در اطراف آن قرار خواهند گرفت.

متاسفانه در جمهوری اسلامی آنچه در عمل به عنوان معیار دینی بودن قرار گرفته است، امور قشری و ظاهر دین مثل ریش، حجاب، نماز، شرکت در دعاها و ... است و اما عدالت، استکبار ستیزی، مبارزه با ظلم، نفی اشرافی گری، به نحوی به آنها نگریسته شده که گویا صرفا امور سیاسی اند و ربطی به دین ندارند!! در حالی که درستش این است که گفته شود عدالت، ظلم ستیزی، مبارزه با اشرافی گری، تولید ثروت برای جامعه و از آن راه کمک به نیازمندان، و اموری از این دست، در نگاه اجتماعی دین اصل هستند و متدین واقعی کسی است که به این امور اهمیت دهد. بله اینها بدون نماز و ظواهر دین، انحراف محسوب می شوند. همانطور که معنویت بدون ظاهر دین انحراف است؛ چنانچه مغز گردو اگر پوسته نداشته باشد فاسد خواهد شد. ظاهر دین باید باشد؛ اما آیا به قیمت رها کردن باطن آن؟ اگر باطن را رها کنیم و صرفا به ظاهر تکیه زنیم می شود همین که الان شده است. یعنی عده ای نماز می خوانند و دعا می کنند و ریش می گذارند... اما بحث مبارزه با ظلم، مبارزه با اشرافی گری که می شود خود، اشرافی زندگی می کنند، دستشان با ظالم در یک کاسه است، به جای مبارزه با استکبار، اهل مذاکره با آن هستند تا جایی که عاشورا را به درس مذاکره تحریف می کنند!

خدای متعال در قرآن می فرماید پیامبران را فرستادیم تا مردم قیام به عدالت کنند(حدید/25). نمی فرماید تا عبادت کنند. بله درباره خلقت انسان می فرماید تا عبادت کند.(ذاریات/56) اما مگر بدون عدالت و با وجود فقر، عبادت محقق می شود؟! مگر نفرمودند که فقر نزدیک است که منجر به کفر شود؟!(کافی/ج2/ص307) بیان رهبر در تبیین این مساله مثل همیشه روشنگر است:

«از جمله‌ى چیزهایى که مردم را به بهشت نزدیک میکند، بهبود معیشت مردم است؛ کادَ الفَقرُ اَن یَکُونَ کُفرا. جامعه‌اى که در آن فقر باشد، بیکارى باشد، مشکلات معیشتىِ غیر قابل حل وجود داشته باشد، اختلاف طبقاتى باشد، تبعیض باشد، شکاف طبقاتى باشد، حالت آرامش ایمانى پیدا نمیکند. فقر، انسانها را به فساد میکشاند، به کفر میکشاند؛ فقر را باید ریشه‌کن کرد. کار اقتصادى، فعّالیّت اقتصادى باید به‌طور جدّى در برنامه‌هاى مسئولین قرار بگیرد، که خب امروز بحمداللَّه مسئولین دنبال این چیزها هستند. فکرها را باید منتظم کرد، راه را باید درست تشخیص داد، درست باید حرکت کرد   . 23/02/93»

خلاصه اینکه یکی از ریشه های فرهنگی فسادزا، همین نوع نگاه است که ما نمازمان که دین است، پشت سر شما می خوانیم و با شماییم، اما مسائل اجتماعیمان ربطی به دین ندارد. چرا که دین در همان نماز و ریش و حجاب و ... خلاصه شد.

اصلا آرزوی ظهور امام زمان برای چیست؟ برای نفی ظلم و برقراری عدالت یا خواندن دعای ندبه؟! بله دعای ندبه هم خوب است. اما به شرطی که در کنار مبارزه با ظلم باشد. همانطور که اصل دعا کردن خوب است؛ اما به شرطی که با عمل همراه باشد که قاعده درست این است که از تو حرکت از من برکت. تا حرکت و عمل نباشد به دعای تنها آبی گرم نمی شود.

البته چنانچه اشاره شد منظور از اهمیت عدالت و ... این نیست که نماز و عبادیات اهمیت ندارد. بلکه بحث در جدا سازی این دو و بخشی را به عنوان دین و بخش دیگر را جدای از دین قلمداد نمودن است. ایمان به بخشی از دین و کفر به بخش دیگر دین را خدای متعال در قرآن رد می کند.(نساء/150، بقره/85)